Ben Piepers gaf op 15 november een boeiende lezing in onze kerk over Marc Chagall en de verhalen van het begin: de eerste hoofstukken van het boek Genesis uit de bijbel.
Ineke Ammerlaan opent de avond met een gedicht van Marc Chagall:
Jij hebt mijn handen gevoed
Ik ben je zoon op aarde die nog maar net loopt
Jij hebt mijn handen gevuld met kleuren en penselen
Ik weet niet hoe ik je moet schilderen
Moet ik de aarde schilderen, de lucht, mijn hart
De steden die vlammen, de mensen die vluchten
Mijn ogen vol tranen
Waarheen moet ik vluchten
Vliegen naar wie?
Hij die daarginds het leven schenkt
Hij die de dood zendt
Misschien zal Hij er voor zorgen dat mijn schilderijen worden verlicht.
Ben gaat vervolgens eerst kort in op het boek Genesis, dat op de achtergrond staat van de kunst van deze avond. De schepping van hemel en aarde in zeven dagen, het tweede scheppingsverhaal over de vorming van de mens uit stof van de aarde, plaatsing in de tuin met de boom van kennis van goed en kwaad, het eten van de vruchten van de boom, van het leven en dan verdrijving uit de tuin, uit het paradijs. En dan hoe het mis gaat, echt mis gaat, namelijk dat twee mensen, de broers Kain en Abel, een offer brengen van de vruchten van hun werk; Abel als herder en Kain als landbouwer. Kain vermoordt zijn broer. Hoofdstuk 6 tot en met 9 gaat over de zondvloed, Noach en de ark en eindigt met het verbond tussen de Eeuwige en de aarde. En de regenboog is daar het symbool van.
Veel werken van Marc Chagall over Genesis zijn te zien in het Musée National Marc Chagall in Nice. Kleurrijk en fantasierijk. Zowel de glas-in-lood ramen als de schilderwerken. Ben laat in een paar voorstudies het ontstaansproces van zo’n kunstwerk zien; een weg van veel schetsen, kleuren, aanpassingen tot het uiteindelijke resultaat.
Marc Chagall, geboren in Vitebsk, Wit Rusland, groeide op met de chassidische Joodse traditie, een eenvoudige en spirituele orthodoxe richting in het Jodendom. In 1910 gaat hij naar Parijs. Hij zal zijn verdere leven in Frankrijk doorbrengen, met name in Parijs en Saint Paul de Vence: met onderbrekingen tijdens de Eerste Wereldoorlog tot na de Russische revolutie en tijdens de Tweede Wereldoorlog
In bijna alle werken van Chagall over Genesis komt een vis voor. Ben: ‘De vis is in de symboliek van Chagall zeer belangrijk. Een dier met veel betekenissen, die diep in het water leeft, altijd de ogen open heeft, een beeld voor de Eeuwige als hoeder over de mensen. Verder de betekenis van vruchtbaarheid, van geluk, dus van veel goede dingen van het leven. En symbool van het mystieke, omdat de vis diep in het water leeft. De vogel is ook altijd aanwezig, de verbinding tussen hemel en aarde. En soms de wolk, als symbool van de Eeuwige.’
Ben laat enorm veel werken zien. Prachtige glas-in-lood ramen die Chagall maakte op latere leeftijd en te zien zijn in Metz, Reims en Mainz. Werken over het scheppingsverhaal, Kain en Abel, over Noach. Bijzonder mooi. Het is jammer dat de tijd te kort is om alles goed te bekijken en op je te laten inwerken. Je zou daarvoor eigenlijk naar Frankrijk moeten.
Je vraagt je af hoe iemand tot zulk een inspiratie en prestatie kan komen. Het kan niet anders dan dat zo iemand min of meer dag en nacht met kunst bezig is, anders lukt het niet om zoveel kunst te maken. Waarschijnlijk gevoed uit de wortels die teruggaan naar de jeugd en het toenmalige besef van het geloof.
Ben sluit de avond af met een gedicht van Chagall:
Met blauw en rood en geel
Ik schilderde de muren licht
Ik schilderde de muzikanten de dansers op het toneel
In blauw en rood en geel
Voor jouw schilderde ik de Ark
Speel, zing, spring op
Je speelde de rol van oude koning met mij
Je verstopte, een lach met tranen
Met jou in stilte zullen wij springen tot aan de maan
In de witte nacht zal het sterven opnieuw worden gehoord.
Hans Wilmink